Stress bij jezelf herkennen is belangrijk, wil je in kunnen grijpen. Want, zo beseffen de meeste mensen inmiddels: (te veel) stress is slecht voor je. Voordat we het hebben over het herkennen van stress, wat is stress, of liever gezegd: wat gebeurt er als je stress ervaart en waarom is dat niet goed voor je?

Stress is de toestand die ontstaat wanneer je merkt dat je welzijn bedreigd wordt doordat je niet opgewassen bent tegen de eisen die aan je gesteld worden. Simpel gezegd: stress is een reactie op een potentieel bedreigende of vervelende situatie. Het is een reactie op wanneer je iets moet doen wat je niet kunt of wilt. Deze stressreactie is oorspronkelijk bedoeld om je in staat te stellen om levensbedreigende uitdagingen snel en doeltreffend het hoofd te bieden. Het zorgt ervoor dat je klaar bent voor onmiddellijke actie: vechten of vluchten. Daarom geeft je lichaam tijdelijk voorrang aan processen gericht op overleving op de korte termijn: ons prestatie- en reactievermogen gaat omhoog en er wordt energie vrijgemaakt. Wat gebeurt er zoal in je lichaam:

• Je bloeddruk stijgt en je hartslag en ademhaling gaan sneller om de aanvoer van beschikbare brandstof te versnellen.
• Handpalmen en voetzolen gaan zweten, omdat een vochtig oppervlak beter houvast geeft (een reactie die is ontstaan toen we nog niet op schoenen liepen).
• Pupillen verwijden zich om meer licht door te laten en het zicht te verbeteren.
• Je mentale alertheid wordt verhoogd en het reactievermogen wordt groter.
• Er komt noradrenaline en adrenaline vrij, bedoeld om voor een korte termijn verhoging van ons prestatievermogen te zorgen.
• Er komt cortisol vrij om de energiereserves van het lichaam om te zetten in een vorm die geschikt is voor onmiddellijk gebruik.

Andere processen die niet direct bijdragen aan je overleving op de korte termijn, gaan op een laag pitje. Denk aan:

• Spijsvertering
• Functioneren van je immuunsysteem
• Doorbloeding van je handen en voeten; vandaar de koude handen en voeten.

De stressreactie is dus bedoeld om te overleven, om je beter te laten presteren. Het slechte zit hem in langdurige of vaak voorkomende stressreacties; deze kunnen op den duur schadelijk zijn. Ze zitten immers andere processen die essentieel zijn voor welbevinden en overleving op de langere termijn in de weg.

Gelukkig is er een hoop dat je zelf kunt doen om te ontstressen en om stress te voorkomen of te verminderen. En dat begint bij door hebben dat je stress ervaart. Oftewel herken je stress. En neem het serieus, dus erken je stress. Iedereen heeft zo zijn eigen stress-uitingen, eigen persoonlijke stress-signalen. De een krijgt hoofdpijn, een ander slaapt onrustig of moeizaam, bij een ander schieten nek- of rugspieren in de knoop en bij weer een ander uit het zich in buikklachten. Dat zijn lichamelijke uitingen, stress uit zich vaak ook in hoe je reageert op anderen of op situaties. Als je gestrest bent, kun je sneller boos worden of eerder de moed opgeven.

Ken jij jouw stress-signalen? Ja? Heel mooi, dan kun je er wat aan doen! Hierover in een volgend blog meer. Herken jij stress (nog) niet bij jezelf? Kijk dan eens terug op periodes waarvan je achteraf kon vaststellen dat je gestrest was en ga eens na: hoe waren je slaap- en eetpatroon? Hoe voelde je je fysiek? En mentaal? Had je misschien vaker ruzie of aanvaringen met anderen dan je gewend bent van jezelf? Wat deed je nog meer anders dan in rustigere periodes? Wat voelde verder nog meer anders voor je? Het kan ook helpen om mensen die jou met enige regelmaat meemaken eens te vragen hoe zij aan jou kunnen merken dat je gestrest bent. Noteer voor jezelf je ontdekte stress-signalen en let de komende weken eens op of je ze bij jezelf opmerkt. Met deze zelfkennis ben je een stap dichterbij het verminderen en zelfs voorkomen van stress.